Ισχύουσα νομοθεσία για τα Καταδυτικά Πάρκα

 

 

Α. Βασική νομοθεσία

 Τα Καταδυτικά Πάρκα θεσπίζονται με το άρθρο 13 του ν.3409/2005 (ΦΕΚ/Α/273/2005), όπως αντικαταστάθηκε με το άρθρο 10 του ν.4296/2014 (ΦΕΚ/Α/214/2014), και πιό πρόσφατα με το άρθρο 13 του ν.4688/2020 (ΦΕΚ/Α/101/2020).

Ο όρος και ο θεσμός του αμιγώς Καταδυτικού Πάρκου φαίνεται να χρησιμοποιείται για πρώτη φορά από την παραπάνω Ελληνική νομοθεσία, που προβλέπει την δυνατότητα χαρακτηρισμού και παραχώρησης αυτοτελών θαλάσσιων εκτάσεων, ανεξάρτητων από τις Εθνικές Θαλάσσιες Προστατευόμενες Περιοχές, για την δημιουργία Καταδυτικών Πάρκων και μάλιστα τόσο από δημόσιους, όσο και από δημοτικούς, ιδιωτικούς ή και μικτούς φορείς, καθώς και από μη κυβερνητικές οργανώσεις.

Με τον τρόπο αυτόν παρέχεται η δυνατότητα σχηματισμού ενός ευρέως Εθνικού Συστήματος – Δικτύου αποτελεσματικά και αειφορικά προστατευόμενων και διαχειρίσιμων περιοχών μικρού μεγέθους, με τη μορφή των οικονομικά αυτόνομων και βιώσιμων Καταδυτικών Πάρκων, τα οποία επιτρέπουν τον ευέλικτο πειραματισμό με κάθε μορφή δημόσιας, ιδιωτικής ή μικτής πρωτοβουλίας και διαχείρισης, δηλαδή την κινητοποίηση του πλήρους φάσματος των κοινωνικών και οικονομικών δυνάμεων της τοπικής κοινωνίας του χώρου ίδρυσης αυτών.

Σημαντική καινοτομία του Ελληνικού νόμου για τα Καταδυτικά Πάρκα είναι, ότι η πρόβλεψη για την δημιουργία τους, μέσω παραχώρησης θαλάσσιου χώρου εκ μέρους της πολιτείας, διαφοροποιεί και την μορφή και την αποτελεσματικότητα της προστασίας, που παρέχεται στο περιβάλλον, αφού εκτός από την θέσπιση νομικών απαγορεύσεων και την αστυνόμευση από τα αρμόδια κρατικά όργανα, (Λιμενικές Αρχές για την Ελλάδα), που, όπως είναι γνωστό, δεν επαρκούν πάντοτε, με την σύμβαση παραχώρησης δημιουργούνται ιδιωτικά δικαιώματα, προστατεύσιμα εκ μέρους των παραχωρησιούχων τόσο δικαστικά, όσο και, κυρίως, άμεσα και αυτοδύναμα, σύμφωνα με τις σχετικές διατάξεις του Αστικού Κώδικα.

Εκ των βασικών συντακτών του νόμου 3409/2005, του άρθρου 10 του ν.4296/2014 και του ν.4688/2020 ήταν η «Δικηγορική Εταιρεία Αθηνών Δ. Μαρκάτος & Συνεργάτες» σε συνεργασία με τον ιχθυολόγο Κ. Κούτση και άλλα στελέχη του σωματείου μας.

Παρά την εισήγηση αυτών, στο άρθρο 13 είχε προβλεφθεί ρύθμιση, ότι παρά την αντίθετη εισήγηση, τα Καταδυτικά Πάρκα θα έπρεπε να απέχουν απόσταση 3 ναυτικών μιλίων από κηρυγμένους ενάλιους αρχαιολογικούς χώρους.

Η ρύθμιση αυτή δημιούργησε σημαντικό πρόβλημα και εμπόδιο για την ανάπτυξη των Καταδυτικών Πάρκων στην Ελλάδα.

Όπως τεκμηριώνεται σε σχετικό επιστημονικό άρθρο στο νομικό περιοδικό «Περιβάλλον και Δίκαιο», που αναδημοσιεύεται σε άλλο σημείο της ιστοσελίδας του Τριαιναστέρα, επρόκειτο για παράλογη και άχρηστη απαγόρευση. Ήδη από τον Φεβρουάριο 2016 από την πλευρά του σωματείου μας και με ταυτόσημο περιεχόμενο είχε συνταχθεί και υποβληθεί στο Υπουργείο Πολιτισμού σχέδιο νόμου με την εισηγητική του έκθεση για την κατάργηση του συγκεκριμένου περιορισμού. Το υποβληθέν σχέδιο νόμου, που είχε ομοίως εκπονηθεί από την «Δικηγορική Εταιρεία Αθηνών Δ. Μαρκάτος & Συνεργάτες», παρατίθεται αυτούσιο σε άλλο σημείο της ιστοσελίδας του Τριαιναστέρα.

Η ως άνω εισήγηση του Τριαιναστέρα έγινε τελικά δεκτή από την Πολιτεία, ώστε, με τις διατάξεις του ν.4688/2020, όχι μόνο καταργήθηκε η υποχρεωτική απόσταση των ενάλιων αρχαιοτήτων από τα Καταδυτικά Πάρκα, αλλά, αντίθετα, προβλέπεται πλέον, ότι στα Καταδυτικά Πάρκα μπορούν να εμπεριέχονται επισκέψιμες ή μη ενάλιες αρχαιότητες.

 

Β. Χωροταξική νομοθεσία

Από πλευράς Χωροταξικής Νομοθεσίας, για τα Καταδυτικά Πάρκα εκδόθηκε το Ελληνικό Γενικό Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης (Απόφαση ΥΠΕΧΩΔΕ 6876/4871/2008, ΦΕΚ/Α/128/2008), σε συνδυασμό με το Ειδικό Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασμού για τον Τουρισμό (Απόφαση ΥΠΕΧΩΔΕ 24208/2009, ΦΕΚ/Β/1138/2009), με το άρθρο 6 υποκεφάλαιο Ε.1.3 του οποίου, καθιερώνεται ο καταδυτικός τουρισμός και η ανάπτυξή του μέσω Θεματικών Καταδυτικών Πάρκων με καθολική χωροθέτηση και πρόβλεψη περιμετρικών ζωνών περιορισμένης αλιείας, ώστε να παρέχεται η δυνατότητα αντισταθμιστικών ωφελημάτων για τους επαγγελματίες αλιείς.

Εκ των βασικών συντακτών του Ειδικού Χωροταξικού Σχεδίου για τον Καταδυτικό Τουρισμό ήταν η «Δικηγορική Εταιρεία Αθηνών Δ. Μαρκάτος & Συνεργάτες» σε συνεργασία με τον ιχθυολόγο Κ. Κούτση και άλλα στελέχη του σωματείου μας.

 

Γ. Νομοθεσία για την ίδρυση Ενάλιων Επισκέψιμων Αρχαιολογικών Χώρων, ΕΕΑΧ, (Αρχαιολογικά Καταδυτικά Πάρκα).

Οι ενάλιοι επισκέψιμοι αρχαιολογικοί χώροι προβλέπονταν αρχικά  με το άρθρο 11 παρ.1 περίοδος 2 του ν.3409/2005 και ήδη προβλέπονται και ρυθμίζονται από το άρθρο 6 του ν.4688/2020 για τον καταδυτικό τουρισμό.

Κηρύσσονται με ΚΥΑ Πολιτισμού και Ναυτιλίας, ενώ με την ίδια απόφαση μπορεί να παρέχεται η δυνατότητα κατάρτισης προγραμματικών συμβάσεων πολιτισμικής ανάπτυξης κατ’ εφαρμογή της παραγράφου 5 του άρθρου 100 του ν.3852/2010 (ΚΑΛΛΙΚΡΑΤΗΣ) (ΦΕΚ/Α/287/2010), με τις οποίες θα εξειδικεύονται τα έργα, προγράμματα και υπηρεσίες πολιτιστικού χαρακτήρα εντός των επισκέψιμων ενάλιων αρχαιολογικών χώρων, καθώς και τα ζητήματα οργάνωσης, διαχείρισης, επίβλεψης και εκμετάλλευσης των επιτρεπόμενων στους χώρους αυτούς δραστηριοτήτων, καθώς και κάθε άλλη αναγκαία λεπτομέρεια.

Με βάση την προϊσχύσασα νομοθεσία εκδόθηκαν ήδη οι εξής ΚΥΑ Πολιτισμού και Ναυτιλίας:

• ΥΠΠΟ/ΓΔΑΠΚ/ΔΙΠΚΑ/Φ41/176862/94489/11963/5535/2013, και
• ΥΠΠΑΙΘΠΑ/ΓΔΑΠ/ΔΙΠΚΑ/ΤΑΧ/Φ41/2013,

με τις οποίες ιδρύθηκαν τα δύο πρώτα αρχαιολογικά Καταδυτικά Πάρκα στους κηρυγμένους ενάλιους αρχαιολογικούς χώρους της Μεθώνης και του Ναυαρίνου (ΦΕΚ/Β/2489/2013). Ήδη, με προγραμματική σύμβαση του άρθρου 100 του ν.3852/2010 (ΚΑΛΛΙΚΡΑΤΗΣ) αμφότεροι οι ΕΕΑΧ Πύλου και Μεθώνης παραχωρήθηκαν από το Υπουργείο Πολιτισμού στον Δήμο Πύλου – Νέστορος, προκειμένου να υλοποιήσει εκεί τα δύο αρχαιολογικά Καταδυτικά Πάρκα.

• ΥΠΠΟΑ/ΓΔΑΠΚ/ΔΙΠΚΑ/ΤΠΚΑΧΜΑΕ/Φ53/12387/6960/772/240 (ΦΕΚ/Β/119/2015),

ίδρυση Ενάλιων Επισκέψιμων Αρχαιολογικών Χώρων – όροι, προϋποθέσεις λειτουργίας και επιτρεπόμενες δραστηριότητες εντός αυτών, σε θαλάσσιες περιοχές των Νήσων Σποράδων και στον Δυτικό Παγασητικό, Π.Ε. Μαγνησίας, Περιφέρειας Θεσσαλίας.

• ΥΠΠΟΑ/ΓΔΑΠΚ/ΔΙΠΚΑ/ΤΠΚΑΧΜΑΕ/Φ17/344762/203211/16908/4712/2015 (ΦΕΚ/Β/2655/2015),

με την οποία ιδρύθηκαν 6 επισκέψιμοι αρχαιολογικοί χώροι σε θαλάσσιες περιοχές της Λαυρεωτικής – Μακρονήσου, της Περιφέρειας Αττικής.

Το αρχικό σχέδιο της πρώτης από τις παραπάνω Υπουργικές Αποφάσεις και της σχετικής Απόφασης Παραχώρησης των θαλάσσιων χώρων από το Υπουργείο Πολιτισμού στον Δήμο Πύλου-Νέστορος, που αποτέλεσε το βασικό σχέδιο και για τις επόμενες, εκπονήθηκε από την «Δικηγορική Εταιρεία Αθηνών Δ. Μαρκάτος & Συνεργάτες» σε συνεργασία με τα αρμόδια στελέχη του Υπουργείου Πολιτισμού, με εντολή του Δήμου Πύλου – Νέστορος σύμφωνα με την υπ’ αριθ. 14480/6-7-2012 απόφαση ανάθεσης.

Παρά τις ανωτέρω ιδρυτικές Υπουργικές αποφάσεις, μόνον ο ΕΕΑΧ της νήσου Περιστέρας Αλοννήσου φαίνεται σήμερα να λειτουργεί, κατά τους θερινούς μήνες.

 

Δ. Ο Νόμος 4582/2018: ο κίνδυνος για οπισθοδρόμηση, που ευτυχώς ξεπεράστηκε 

Με την παράγραφο 5 του άρθρου 12 του ν.4582/2018 (ΦΕΚ/Α/208/2018) για τις ειδικές μορφές τουρισμού, σαν να μήν υπήρχε ο ειδικός και δοκιμασμένης επιτυχούς λειτουργίας ν.3409/2005, επιχειρήθηκε, προφανώς λόγω άγνοιας της εν λόγω ισχύουσας ειδικής νομοθεσίας, να ρυθμιστεί και επανορισθεί ο καταδυτικός τουρισμός και προβλεπόταν, ότι αυτός επιτρέπεται μόνο στα Καταδυτικά Πάρκα και στους ΕΕΑΧ.

Έτσι, η κατάδυση αναψυχής στην Ελλάδα κινδύνευε να οπισθοδρομήσει στην πρό του 2005 κατάσταση, δηλαδή να απαγορεύονται οι καταδύσεις αναψυχής σε όλη την χώρα εκτός από τα Καταδυτικά Πάρκα και τους ΕΕΑΧ, που, όμως, δεν υπήρχαν και δεν λειτουργούσαν πουθενά στην Ελλάδα.

Ταυτόχρονα, με κανονιστικές διατάξεις της Διοίκησης, μαζί με απλοποίηση της αδειοδήτησης των παρόχων καταδυτικών υπηρεσιών αναψυχής, που επιβλήθηκε απο την Ευρωπαϊκή νομοθεσία, επανήλθαν άχρηστες γραφειοκρατικές υποχρεώσεις, που είχαν καταργηθεί με τον ν.3409/2005, αφού καθιστούσαν δυσχερή χωρίς λόγο την λειτουργία των καταδυτικών επιχειρήσεων.

Ευτυχώς, οι ρυθμίσεις αυτές, αφού δημιούργησαν προβλήματα και αναστάτωση στον καταδυτικό χώρο, καταργήθηκαν σύντομα με τον νέο ν.4688/2020 για τον καταδυτικό τουρισμό.

 

Ε. Ο Νόμος 4688/2020 για τον Καταδυτικό Τουρισμό 

Με το νομοσχέδιο για τον καταδυτικό τουρισμό, που συντάχθηκε  με μέριμνα του Υπουργού Τουρισμού Χ. Θεοχάρη και του Υφυπουργού Μ. Κόνσολα και αναρτήθηκε προς διαβούλευση τον Φεβρουάριο 2020 (http://www.opengov.gr/tourism/?p=1886), εισάγονταν πολλαπλές καινοτομίες, ιδιαίτερα υποβοηθητικές και εκσυγχρονιστικές του Ελληνικού καταδυτικού τουρισμού, όπως τα καταδυτικά σκάφη διανυκτέρευσης (live aboard), η άμεση απελευθέρωση των σύγχρονων ναυαγίων όλης της χώρας στην κατάδυση αναψυχής κλπ.

Αυτός υπήρξε και ο λόγος, που το νομοσχέδιο συγκέντρωσε πολύ μεγάλο αριθμό σχολίων των πολιτών, επαινετικά στην μεγάλη πλειοψηφία τους, όπως μπορεί κανείς να δει στην παραπάνω ιστοσελίδα της διαβούλευσης.

Ο Τριαιναστέρας έπαιξε σημαντικό ρόλο στην διαμόρφωση και αυτού του νομοσχεδίου, που έγινε απο την «Δικηγορική Εταιρεία Αθηνών Δ. Μαρκάτος & Συνεργάτες» σε συνεργασία με το μέλος του Δ.Σ. μας ιχθυολόγο Κ. Κούτση και άλλα στελέχη του σωματείου μας.

Δυστυχώς, παρατηρήθηκε το φαινόμενο, ότι, μετά την δημόσια διαβούλευση το νομοσχέδιο εμφανίστηκε προς ψήφιση στην Βουλή κατά μέγα μέρος απεμπλουτισμένο και δη στα σημεία, που είχαν τύχει επαινετικής κριτικής.

Εν πάση περιπτώσει, ο ν.4688/2020, και στην μορφή τελικά ψηφίστηκε, εξακολουθεί να εισάγει σημαντικές καινοτομίες και βελτιώσεις για τον καταδυτικό τουρισμό και γενικώτερα για τις καταδύσεις αναψυχής στην Ελλάδα.