1.   Ποια η διαφορά μεταξύ καταδυτικών πάρκων (ΚΠ) και θαλάσσιων προστατευόμενων περιοχών (ΘΠΠ);

Η βασική διαφορά είναι η εξής:

Οι ΘΠΠ είναι κατά κανόνα μεγάλες. Συνήθως, πρόκειται για θαλάσσιες εκτάσεις εκατοντάδων ή και χιλιάδων τετραγωνικών χιλιομέτρων!

Tο μεγάλο τους μέγεθος, αφενός τις κάνει δύσκολα διαχειρίσιμες και αστυνομεύσιμες και αφετέρου, οι εντός τους επιβαλλόμενοι περιορισμοί ή αποκλεισμοί (ιδίως στην αλιεία), θίγουν σε μεγάλο βαθμό συμφέροντα και παραδοσιακές πλουτοπαραγωγικές εκμεταλλεύσεις των τοπικών κοινωνιών, προκαλώντας -ενίοτε εντονότατες- αντιδράσεις.

Το βασικώτερο όμως χαρακτηριστικό τους είναι, ότι για την υποστήριξη και διατήρηση της αποτελεσματικής λειτουργίας τους και την επίτευξη της προστασίας που υπόσχονται, απαιτούνται δυσανάλογα υψηλοί οικονομικοί, υλικοί αλλά και ανθρώπινοι πόροι, που, ιδίως υπό τις τρέχουσες διεθνείς οικονομικές συνθήκες, ελάχιστων στον κόσμο κρατών οι προϋπολογισμοί μπορούν να αντέξουν.

Αντίθετα, τα ΚΠ είναι μικρά! Μπορούν να είναι από μερικές εκατοντάδες στρέμματα έως (το μέγιστο σύμφωνα με το νόμο) δύο (2) τετραγωνικά χιλιόμετρα. Μόλις!

Συνεπώς, τα λειτουργικά τους έξοδα (κυρίως για την φύλαξή τους), προκειμένου να επιτυγχάνεται αποτελεσματική προστασία της βιοποικιλότητας, είναι πολύ χαμηλότερα και αντισταθμίζονται από την καταδυτική τους εκμετάλλευση. Επίσης, οι όποιες αρχικές αντιδράσεις των τοπικών κοινωνιών, λόγω της απαγόρευσης αλιείας εντός των ορίων των ΚΠ, είναι πολύ ηπιότερες, λόγω της μικρής θαλάσσιας επιφάνειας που δεσμεύεται, αλλά και εξαφανίζονται εντελώς, αμέσως μόλις διαφανούν τα πολυσύνθετα ευρύτερα οικονομικά οφέλη για τις τοπικές κοινωνίες, που φέρνει η επιτυχημένη λειτουργία τους.

2.   Γιατί καταδυτικά πάρκα (ΚΠ) και όχι θαλάσσιες προστατευόμενες περιοχές (ΘΠΠ);

Γιατί όχι και τα δύο; Και ποιος είπε να μη γίνουν ΘΠΠ; Βεβαίως και να γίνουν! Για την ακρίβεια, δεν θα βρείτε ίσως πιο ένθερμους υποστηρικτές των ΘΠΠ από εμάς!

Ωστόσο, είμαστε ρεαλιστές.

Οι ΘΠΠ, προκειμένου να δουλεύουν αποτελεσματικά και να προσφέρουν πραγματικά την προστασία που υπόσχονται, απαιτούν πόρους. Οικονομικούς πόρους, δηλαδή χρηματοδότηση. Από ποιόν? Από το κράτος. Και μάλιστα, λόγω των χαρακτηριστικών τους, που περιγράφονται στην παραπάνω ερώτηση, η απαιτούμενη χρηματοδότηση είναι χρηματοδότηση σημαντικού ύψους. Οι φορείς διαχείρισης των ΘΠΠ, όσο καλή θέληση και να έχουν, ελάχιστα μπορούν να κάνουν χωρίς επαρκείς πόρους.

Την ίδια στιγμή, τα περιβαλλοντικά προβλήματα επιτείνονται από το γεγονός, ότι η αποτελεσματική περιβαλλοντική προστασία προϋποθέτει κατανόηση και παραδοχή των προβλημάτων, κατάλληλη κουλτούρα, και σωστή παιδεία. Μέχρι αυτά να εμφυτευθούν και να καλλιεργηθούν στους πολίτες, η αποτελεσματική προστασία επιτυγχάνεται μόνο με εντατική και διαρκή φύλαξη, που με τη σειρά της απαιτεί πόρους. Ανθρώπινους, υλικούς και κυρίως οικονομικούς.

Δυστυχώς, η χώρα μας ποτέ δεν είχε και πάντως ποτέ δεν διέθεσε τους απαραίτητους οικονομικούς πόρους στους εκάστοτε φορείς διαχείρισης προστατευόμενων περιοχών, προκειμένου να μπορούν να κάνουν σωστά τη δουλειά τους. Θα πρέπει, δε, να είναι κανείς αφελής για να πιστεύει, ότι αυτό θα αλλάξει στο άμεσο μέλλον, ειδικά υπό τις τρέχουσες οικονομικές συγκυρίες και την βαθύτατη οικονομική κρίση που ταλανίζει τη χώρα.

Από την άλλη μεριά, τα ΚΠ είναι αυτοχρηματοδοτούμενα και δεν επιβαρύνουν τον κρατικό προϋπολογισμό. Λειτουργούν με χρηματο-οικονομικά κριτήρια ως μικρές επιχειρήσεις, που, αν θέλουν να είναι υγιείς και βιώσιμες, οφείλουν να εξασφαλίζουν πρωτίστως την αποτελεσματική προστασία της θαλάσσιας έκτασης που καταλαμβάνουν, αφού άν αυτή αλιευθεί, δεν θα είναι αξιοθέατη και το πάρκο δεν θα είναι ελκυστικό και συνεπώς βιώσιμο.

3.   Δηλαδή, να γεμίσει η Ελλάδα καταδυτικά πάρκα (ΚΠ);

Καλή ερώτηση! Αν και τα ΚΠ κάνουν μόνο καλό και, δεδομένων των πλεονεκτημάτων τους, θα ακουγόταν λογικό να απαντήσει κανείς καταφατικά στην ερώτηση αυτή, δεν νομίζουμε ότι αυτό είναι εφικτό.

Μπορεί τα τελευταία χρόνια, με την πολλή συζήτηση που έγινε γι’ αυτά, τα ΚΠ να έγιναν …της μόδας, και σχεδόν κάθε Δήμαρχος ανά την Ελλάδα να θέλει ή να αναγγέλλει κι από ένα, ωστόσο ελάχιστοι είναι αυτοί που έχουν πραγματικά καταλάβει τι ακριβώς είναι αυτά και τι απαιτείται για την επιτυχημένη δημιουργία και λειτουργία τους.

Ο λόγος είναι σχετικά απλός: τα ΚΠ είναι αυτοχρηματοδοτούμενα. Και για να γίνουν, να πετύχουν και να συνεχίζουν να υπάρχουν, πρέπει να είναι βιώσιμα.

Σύμφωνα λοιπόν με ανάλυση κόστους-οφέλους που πραγματοποιήθηκε στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών (βλ. εδώ), αφενός επιβεβαιώθηκε η τεράστια κοινωνικο-οικονομική συμβολή των ΚΠ στην οικονομική ανάπτυξη και ευημερία των τοπικών κοινωνιών, αφετέρου όμως, αποδείχθηκε, ότι η χρηματο-οικονομική επιτυχία των ΚΠ στην αμιγώς επενδυτική τους μορφή, εξαρτάται άμεσα και σχεδόν αποκλειστικά από τα …έσοδά τους, δηλαδή από τον αριθμό επισκεπτών που αυτά θα προσελκύουν ετησίως.

Έτσι, σύμφωνα με την ανάλυση, σε επίπεδο αριθμού καταδύσεων που πρέπει, κατά μέσον όρο, να πραγματοποιούνται ετησίως σε ένα ΚΠ, προκειμένου αυτό να είναι βιώσιμο, το «κατώφλι» βρίσκεται στις περίπου 40.000 καταδύσεις!

Από τον αριθμό αυτό, γίνεται εύκολα κατανοητό, ότι δεν είναι πολλές οι περιοχές στην Ελλάδα, που μπορούν να εξασφαλίσουν τέτοια ροή επισκεπτών, συνεπώς, δεν είναι πρακτικά εφικτό (αλλά ούτε και έξυπνο να επιχειρηθεί), να γίνουν καταδυτικά πάρκα οπουδήποτε.